"Niet geboren op mijn verjaardag" - interview met auteur Sam van den Haak
Sam van den Haak werd geadopteerd uit Sri Lanka toen ze twee jaar oud was, volgens haar paspoort drie. Ze groeide op in een Nederlands gezin met drie biologische kinderen, waarvan de twee jongste kinderen ernstig meervoudig beperkt waren. Sam werd jarenlang seksueel misbruikt door haar adoptievader en dit begon al toen ze een klein meisje was.
Op haar zeventiende zet hij haar het huis uit en staat Sam er alleen voor. Als ze vijfentwintig is, gaat Sam op zoek naar zichzelf in Sri Lanka en daar ontdekt ze dat ze op papier helemaal niet bestaat. Toch lukt het Sam om haar biologische familie te vinden. Ze krijgt te horen van haar biologische oma dat ze niet jarig is op 4 juli maar op 17 december 1981.
In 2018, na het bekijken van een onderzoek over wanpraktijken binnen adoptie, komt Sam erachter dat haar adoptie helemaal geen ‘foutje’ was, maar doelbewuste kinderhandel. Dit gecombineerd met het nieuws over haar verjaardag zorgde ervoor dat ze een rechtszaak startte om te kunnen verjaren op haar échte verjaardag. Vandaag (4/7/2024), op haar nepverjaardag, vindt de zittingsdag plaats.
Wij hadden het genoegen om Sam te interviewen.
Wat heeft je ertoe aangezet om een boek te schrijven over de gebeurtenissen in jouw leven?
Een Nederlandse radio-omroep interviewde mij voor een publicatie van mijn adoptieverhaal op hun website. Na het interview zei de journaliste: “Jij moet een boek schrijven over je verhaal, want ik heb nu echt veel te weinig woorden om alles te kunnen vertellen.”
Wat de journalist gezegd had, deelde ik in een soort van podcast en door een luisteraar was er binnen twee weken een uitgever die mijn verhaal wilde uitgeven. Dit zorgde ervoor dat ik mijn boek ook echt wilde uitgeven.
Ondanks dat het een heftig verhaal is, wilde ik er een luchtig boek van maken dat prettig te lezen is. Ik had al heel wat ervaring met de Nederlandse taal door mijn studies en job als Nederlandse docent.
Het eerste stuk dat ik schreef en doorstuurde naar mijn uitgever vond hij meteen fantastisch. Het was dus gelukt om een serieus onderwerp, toch met veel humor te schrijven. Dit was het begin en binnen twee maanden heb ik mijn boek afgeschreven.
Wat wil je met je boek bereiken?
Ten eerste heb ik het boek geschreven om zoveel mogelijk anderen te bereiken om ze te helpen, te ondersteunen en waar mogelijk te inspireren.
Ten tweede heb ik het boek geschreven als een legacy voor mijn zoontje, Eli. Mocht er iets met mij gebeuren, kan hij als hij er oud genoeg voor is, altijd lezen wat er gebeurd is en lezen hoe hij ervoor kan zorgen dat hij alles uit het leven haalt.
Ten derde heb ik het boek geschreven, omdat het niet alleen mijn verhaal is, maar ook dat van veel andere geadopteerden. Ik moedig andere geadopteerden dan ook aan om hun verhaal de wereld in te sturen. Dit kan zoals ik gedaan heb via een boek, maar er zijn natuurlijk ook andere mogelijkheden. Door muziek of beeldende kunst kan je ook je verhaal vertellen en natuurlijk ook op andere manieren.
Zoals je zegt, heb je zelf ook een zoontje. Hoe is het voor jou om moeder te zijn, kijkend naar je eigen historie met familie en wat weet hij al over jouw adoptieverleden?
Omdat ik geen bloedverwant heb van mezelf in Nederland en niemand heb die op mij lijkt, is moeder worden altijd mijn grootste wens geweest. Omdat het moeder worden niet iets is dat voor iedereen vanzelfsprekend is, ben ik echt heel erg gelukkig dat ik een fantastische zoon heb gekregen. Hij lijkt ook qua uiterlijk als twee druppels water op mij toen ik zijn leeftijd had en mezelf in hem herkennen voelt echt als iets magisch.
Tijdens zijn opgroeien is er wel meer onbegrip gekomen voor mijn eigen adoptie. Want ik kan me namelijk niet voorstellen dat een moeder een kind van 2,5 jaar zomaar weggeeft aan iemand anders. Ik heb sterke vermoedens dat mijn biologische moeder helemaal niet goed op de hoogte was van wat er ging gebeuren.
Mijn zoontje weet al best wel wat van mijn adoptieverleden. Ik ben heel open tegen hem. In de woonkamer staat bijvoorbeeld een foto van mijn biologische oma. Hoe ouder hij wordt, hoe meer ik hem vertel. Hij begrijpt bijvoorbeeld dat op dagen waar familie belangrijk is (zoals verjaardagen, feestdagen) ik die van mij mis. Ik vind het mooi dat hij dat inziet en kan benoemen.
In 2006 vond je je familie in Sri Lanka, wat betekent dit voor jou?
Het is een privilege om mijn familie gevonden te hebben. Door hen te vinden kon ik mijn levenspuzzel aanvullen met enkele stukjes. Ik weet nu waar ik geboren ben. Ik weet hoe mijn familie eruitziet en ik ken nu de omstandigheden waarin ik ben geadopteerd.
Maar het heeft me ook zorgen opgeleverd. De relatie is nogal ingewikkeld, want ik zie ze niet vaak. Als ik ze dan zie, is taal de grootste barrière. Gelukkig heb ik Siri. Hij is een belangrijk persoon tijdens de bezoeken aan mijn familie: hij vertaalt voor mij en begeleidt mij bij mijn reis. Niet rechtstreeks met ze kunnen communiceren, maakt mijn band met ze natuurlijk wel lastig.
Daarnaast komt er een bepaalde druk bij kijken: ik wil mijn familie onderhouden, voor ze gaan zorgen. Ik probeer de problemen die zij hebben op te lossen. Die verwachting leg ik vooral mezelf op, een soort van ethisch dilemma.
In het boek vertel je dat het contact met zowel je adoptievader als je adoptiemoeder er niet meer is. Hoe is dit voor jou?
Het zijn twee mensen die volgens mij niet capabel genoeg waren om hun rol als adoptieouder op zich te nemen, te volbrengen en eerlijk te reflecteren. Ik heb er dan ook vrede mee dat onze wegen gescheiden zijn. Ik heb lang verwachtingen van ze als ouders gehad en het geeft me een bepaalde rust nu ik weet dat ik niets meer hoef te verwachten.
Jij ondernam de zoektocht naar jezelf alleen. Welke houding kunnen adoptieouders het best aannemen als hun adoptiekinderen op zoek gaan naar hun identiteit?
Wees er, maar ook niet. Ik kan mij inbeelden dat je als ouder heel graag met je kind terug wil gaan naar hun land van herkomst. Maar als dit voor de geadopteerde te moeilijk is, laat ze dan alleen gaan.
Mijn boek lezen kan ook een meerwaarde zijn om een beter beeld te krijgen over wat zich zoal afspeelt in het hoofd van een geadopteerde. Wees je bewust van het loyaliteitsconflict dat er kan zijn. Hoe lastig is het voor een geadopteerde om de biologische moeder in de armen te vliegen als je adoptiemoeder er naast staat. Ondanks al het begrip is dit zo ontzettend complex.
Welk advies zou je geven aan andere geadopteerden die met vragen zitten over hun identiteit?
Als eerste tip zou ik zeker zeggen: lees mijn boek of luister hem gratis via mijn website. Het is altijd fijn om (h)erkenning te krijgen en om te zien hoe je uit die negatieve adoptiespiraal kan komen als je erin zit.
Ga ook zeker om je heen op zoek naar (h)erkenning. Veel geadopteerden zijn “happy adoptee”. Dat is helemaal oké, en dit is vaak ook iets leeftijdsafhankelijk. Het besef van de impact die afstand en adoptie heeft komt vaak pas later, meestal als geadopteerden erachter komen dat er iets aan de adoptie niet klopt of als het loyaliteitsconflict met de adoptieouders vervalt bij hun overlijden.
Ik ben blij dat ik in welvaart leef, maar ik ben niet blij dat ik via kinderhandel hier ben gekomen. Ik ben ook niet blij dat de kinderwens van mijn adoptieouders primeerde boven mijn belangen als kind. Veel “happy adoptees” lieten me weten dat ze blij zijn dat ik door mijn boek hun het recht op vraagtekens heb teruggegeven. Die gemengde gevoelens waarmee geadopteerden vaak zitten, kunnen naast elkaar bestaan. Ik vind het belangrijk dat geadopteerden dat beseffen. Je kunt van je adoptieouders houden én boos zijn dat ze je uit je eigen land met je eigen cultuur vandaan gehaald hebben.
Er zijn eigenlijk 3 factoren die je moet scheiden: (1) de handeling; het kopen van een kind, (2) het warm nest waar je al dan niet in terechtkwam en dan (3) hoe je hier mee omgaat in de verschillende fases van je leven. Je kan bijvoorbeeld boos zijn dat je verhandeld bent, maar blij zijn met het warme nest waarin je terechtkwam. Je kan ook blij zijn met het warme nest waarin je bent opgegroeid, maar nog steeds kampen met adoptieproblemen zoals hechtingsproblematiek en verlatingsangst. De moeilijkheid voor geadopteerden ligt vaak in het onderscheid hierin maken. Voel je vrij om vraagtekens te hebben. Durf verder denken dan de dankbaarheid die je hebt voorgeschoteld gekregen. Er moet naast dankbaarheid ook ruimte zijn voor andere gevoelens.
Heel veel geadopteerden durven vanuit angst of dankbaarheid niet op zoek gaan naar hun roots. Vaak voelen geadopteerden zich bij het overlijden van de adoptieouders opnieuw wees en willen ze dan toch op zoek. Ook al geven adoptieouders de ruimte om te zoeken naar biologische ouders, toch is dit voor geadopteerden vaak moeilijk door een intern loyaliteitsconflict. Dus wacht niet af, maar sta het jezelf toe om op zoek te gaan.
Het is natuurlijk ook heel begrijpelijk als je niet op zoek wilt gaan, omdat je bang bent wat je aantreft en misschien overhoop haalt. Dan is mijn tip om je wel eerlijk uit te spreken over de gevoelens die je daarbij hebt.
Het belangrijkste advies dat ik wil meegeven is dat als je op zoek gaat naar professionele hulp, dat je dit doet bij psychologen en therapeuten die hier echt voor gestudeerd hebben. Er zijn zoveel geadopteerden die zich adoptiecoach noemen en die meer schade aanbrengen dan dat ze iets oplossen. Bij dit soort adoptiecoaches ben je ook nooit financieel verzekerd als het misgaat en je nog verder in de put komt te zitten.
Wat zou je veranderen aan het adoptiebeleid in Nederland?
Voor mij is dit heel simpel: interlandelijke adoptie moet stoppen. Het is kinderhandel. Tot op de dag van vandaag betaalt men in Nederland nog steeds € 19.000 voor de adoptie van een Filipijns kind. Dat maakt het kinderhandel. Dus ongeacht hoe een geadopteerde er zelf mee omgaat, moet deze handel stoppen. Het treft namelijk ook de biologische ouders die achterblijven met een gemis, zeker als hun kind ineens verkocht is onder valse voorwendselen.
Op dit moment is er wel een adoptiestop, maar mogen de 500 lopende procedures nog steeds afgehandeld worden. In 2023 zijn er 50 adoptiekinderen naar Nederland gekomen. Met dezelfde aantallen zou het betekenen dat adoptie nog zeker 10 jaar blijft plaatsvinden. Samen met verschillende organisaties die zich inzetten voor kinderrechten en belangengroepen heb ik een statement ondertekend waarbij we de minister oproepen tot een directe stop van de lopende procedures.
Daarnaast moeten geadopteerden gecompenseerd worden voor alle kosten die ze hebben gemaakt door de adoptie. Bijvoorbeeld het maken van reizen naar het land van herkomst om je familie te zoeken of jaarlijks bij je familie te kunnen zijn. Ook kost het meer dan € 10.000 als je je eigen identiteitsgegevens in je paspoort wil hebben staan, als je al toestemming krijgt om ze te wijzigen.
Wat er ook veranderd zou moeten worden, is dat geadopteerden gewoon toegang krijgen tot hun eigen dossiers. Dat is nu in Nederland niet zo.
En het laatste punt dat ik nog wil noemen, is om geadopteerden die hun rechtszaak tegen de Nederlandse overheid hebben gewonnen, met rust te laten in plaats van door te procederen om alsnog te winnen in hoger beroep of cassatie. Het is al erg genoeg wat geadopteerden meemaken en ze stukprocederen strookt niet met alle excuses die gemaakt zijn.
Je bent zelf ook onderdeel van een rechtszaak met als persoonlijk doel om je verjaardag officieel te kunnen veranderen. Heb je sinds de uitgave van je boek je grote doel, verjaren op je verjaardag, kunnen waarmaken?
Nee, de rechtszaak moet nog beginnen. Op 4 juli is de zitting. Het volledige proces kan zeker nog 2-3 jaar duren. Maar dat hoort er voor mij bij, want ik weet waar ik aan begin. Het gaat namelijk ook over de zichtbaarheid van de problematiek. Zelf als het mij niet lukt, dan is het belangrijk dat de maatschappij ziet wat het met je doet als je niet je eigen geboortedatum hebt. Maar ik heb er wel voor gekozen om mijn verjaardag de afgelopen twee jaar te vieren op de dag dat ik echt geboren ben.
Je kende heel wat tegenslagen in je leven, maar slaagde er toch in om op je eentje te bereiken wat je wou. Je bent een liefhebbende mama, maar bouwde ook een succesvol bedrijf uit, Sam’s Pub Quiz. Hoe deed je dat?
Ik kwam door mijn adoptie en het seksueel misbruik in een burn-out terecht. Ik besliste toen vrij snel voor mezelf dat ik moest gaan praten met iemand. Daardoor begon ik weer te voelen, er viel een hele last van mijn schouders.
Ik kwam tot de realisatie dat ik niet leefde voor mezelf, maar naar de verwachtingen die anderen mij oplegden. Ik had al verschillende diploma’s behaald (Orthopedagogiek en Nederlands) en toch voelde ik mij niet gelukkig. Geadopteerden leven te vaak voor anderen en niet voor jezelf, vanuit die dankbaarheid.
Ik realiseerde me dat ik elke dag de keuze had om te kiezen wat ik eigenlijk wilde doen en dat ik mijn leven zelf in mijn handen kon nemen. En toen dacht ik: “F*ck it,’- dat ga ik niet doen, ik ga leven voor mezelf.”
In mijn boek schrijf ik hoe ik mij door achter mijn eigen kernwaarden te komen en ze te leven, uitgroeide tot de persoon wie ik vandaag ben. Een mooi voorbeeld dat ik daarbij altijd gebruik, is dat ik zelfs moest blijven zitten in de kleuterklas, omdat ik te veel van spelletjes spelen hield. Met Sam’s Pub Quiz organiseren we onder andere teambuildingspubquizzen en andere teambuildingsactiviteiten. Ondanks al mijn behaalde diploma’s, is spelletjes spelen uiteindelijk datgene waar ik nu van leef. Daarom is mijn motto ook dat op de achterkant van mijn boek staat: “Je kunt alles worden wat je wilt, maar vooral jezelf.”
Je kan het boek ‘Niet geboren op mijn verjaardag’ hier aankopen. Voor het (gratis) beluisteren van het audioboek en meer informatie, bekijk ook zeker deze website. Rechtstreeks contact opnemen met Sam van den Haak kan via Instagram of LinkedIn.