"Representatie is zo belangrijk" I Het verhaal van Visjal

Mijn naam is Visjal Auwerx. Ik ben momenteel 29 jaar en ben sinds ’97 in België. Ik was dus ongeveer 2,5-3 jaar oud toen ik geadopteerd werd uit Calcutta, India.

In het dagelijkse leven ben ik met verschillende dingen bezig. Ik werk halftijds voor het Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking (UCOS). Ik zit in de educatieve tak van de organisatie en geef lezingen voor studenten die in het kader van hun studie, veldwerk en/of thesis naar het Globale Zuiden gaan. De lezingen gaan vooral over machtsstructuren, dekolonisatie, racisme en armoede. Soms doe ik ook debriefingsessies wanneer er nood is om bepaalde ervaringen te kunnen plaatsen. Ik doe dit nu al zo’n 2 jaar, maar werk reeds 8 jaar binnen de ngo-sector. Ik hoop dat ik al veel zaadjes geplant heb.

Daarnaast vul ik mijn leven in met een groot artistiek luik. Ik maak muziek (waaronder op de sitar), ik geef gitaarlessen, begeleid muzikaal kindertheater, voorzie momenteel muziek voor een jeugdtv-programma, voorzie muziek voor mijn eigen theaterstukken, en doe ook nog plantaardige catering (2 gangen plantaardig Indiase keuken en als dessertje 3 kwartier klassiek Indiase muziek op sitar)

Het belang van representatie

In de kleuterklas merkte ik al dat ik anders was dan de kinderen rondom mij. Niemand leek op mij, ik groeide op in een wit dominante omgeving. Ik heb er toen blijkbaar wel iets over gezegd tegen de kleuterjuf, want zij lichtte mijn ouders in. Mijn ouders gaven me toen een boekje over een meisje zoals ik, dat geadopteerd was en met een vliegtuig naar hier kwam – een meisje dat, net als ik, een buikmama en een adoptiemama had. Er was in die tijd een enorm gebrek aan representatie voor mensen zoals mij, maar ik was ongelooflijk blij dat ik tenminste dat boekje had.

In de witte omgeving waarin ik opgroeide was er weinig plaats voor India en een eventuele zoektocht naar mijn herkomst. Dat kwam niet alleen door de omgeving, maar ook door mezelf. Ik dacht: ik ben al zo anders dan de mensen rondom me, als ik ook nog eens heel hard bezig ben met mijn herkomst, maak ik de afstand alleen maar groter. Ik was op zoek naar verbinding, dus zette ik in op de homogene groep en probeerde me ‘aan te passen’. Ik probeerde me als een “gewone, Vlaamse jongen” te gedragen.

Op die jonge leeftijd dacht ik er minder over na, maar als ik er nu aan terugdenk realiseer ik me dat ik wel degelijk anders benaderd werd. Tijdens spelletjes moest ik bijvoorbeeld veelal een bepaalde rol spelen. Meestal geen positieve.

Representatie is zo belangrijk: als er in je leefwereld niemand is die op je lijkt en die iets belangrijks doet, knaagt dat aan je zelfbeeld. Dan vraag je je af wat er mis is met je. In de puberteit begon ik me dan ook vragen te stellen als: waarom ben ik hier? Hoe komt het dat ik hier ben? Ik ben in bepaalde periodes ook gepest geweest. Niet omdat ik geadopteerd was, maar louter vanwege mijn huidskleur. Wanneer je niet meer een klein schattig bruin jongetje bent, verandert je positionaliteit al snel.

Intussen is het voor mij belangrijk om verbondenheid te voelen met waar ik vandaan kom. Of het nu positief of negatief is, het is tenslotte het eerste dat mensen opvalt zodra ze me zien. Ik vind het zonde om dat hele aspect van tafel te vegen, dus in plaats van het te negeren ben ik ermee aan de slag gegaan.

Verbinding met India

Aan het einde van mijn studententijd kreeg ik de mooie kans om naar het buitenland te gaan. Die buitenlandse ervaring heeft me aan het denken gezet. Ik ben naar Zuid-Afrika geweest, nadien naar India. Die tweede was een bijzondere ervaring: ik was daar weliswaar als student, maar het was de eerste keer dat ik in een omgeving was waar iedereen eruit zag zoals ik. Het voelde alsof ik een van hen was (en dat dachten de mensen daar ook vaak), maar tegelijk ook helemaal niet want ik sprak de lokale taal niet, ben niet gewoon met de lokale gewoonten,... Enkel de keuken, waar ik grote liefhebber van ben, kende ik een beetje. Ik voelde me dus ook daar een buitenstaander.

De reis versterkte me in de overtuiging dat ik een connectie wil met India. In mijn leven uit zich dat vooral via muziek. Ik dacht dat het in India zou vollopen met sitarspelers, maar dat is eigenlijk helemaal niet zo en is tegelijk een vooroordeel van mij. Het instrument wordt er als een niche beschouwd, een luxe die de modale inwoner zich niet kan veroorloven. Ik ben dus in België op zoek gegaan naar een sitarspeler die in India opgeleid is. Als ik muziek speel, voel ik me verbonden met het stukje India in mij. Dat is ook zo als ik met eten bezig ben. Het is dus geen verrassing dat ik graag naar Indiase restaurants ga (lacht).

In India 6 maanden mogen verblijven op één plek heeft me veel bijgebracht. Ik leerde dat eenzelfde onderwerp vanuit verschillende perspectieven bekeken kan worden, onder andere gebaseerd op waar je je ter wereld bevindt. Multiperspectiviteit is iets dat ik sindsdien veel belangrijker vind. Ik werd me ervan bewust dat verschillende culturen verschillende dingen doen afhankelijk van hun context en dat hetgeen wat ‘wij’ hier in België doen ook maar één van de zovele manieren is om het leven invulling te geven. Dit is slechts één van de zovele inzichten die dat verblijf in mijn geboorteland mij heeft kunnen schenken.

Wel of niet zoeken naar biologische ouders

Dé vraag die mij, toen en nu, het vaakst gesteld werd, is uiteraard: en, ken je je echte ouders dan niet? Door die vraag heb ik altijd wel ergens de drang gevoeld om op zoek te gaan.

Na India ben ik die vraag anders gaan benaderen. Ik ben er nu geweest, heb een beter beeld van het dagelijkse leven daar en kan me beter inleven in dat perspectief. Die ervaring én mijn opleiding deden me meer stilstaan bij mijn eigen positionaliteit en die van mijn biologische ouders.

Ik vind niet dat ik zomaar hun leven kan binnenwandelen. In India is het zo dat vrouwen die buitenechtelijk zwanger worden geen enkele sociale status meer hebben. Als dat het geval was voor mijn moeder, vind ik dat ik het niet kan maken om zonder nadenken aan haar deur te gaan kloppen. Stel je voor dat ze nu wel gelukkig is, met andere kinderen en partner. De vraag of ik op zoek wil of moet gaan naar mijn biologische ouders gaat over meer dan mezelf. Ik vind dat ik ook rekening moet houden met de andere personen die in die vraag betrokken zijn. Ik wil mijn moeders leven niet ontwrichten, zo’n keuze brengt weldegelijk gevaren met zich mee. Sinds mijn reis naar India ben ik daar dus iets minder romantisch en iets realistischer in geworden.

Ik voel me spiritueel verbonden met mijn biologische familie. Ik voel een connectie en voel dat het goed is zoals het nu is. Verder ervaar ik nu niet meer de nood om ook daadwerkelijk op zoek te gaan naar hen.

Elke adoptie is een trauma en elk trauma vraagt een rouwproces, iedereen gaat er anders mee om. Ik kan me goed voorstellen dat het voor andere geadopteerden anders aanvoelt, maar dit is mijn manier. Het ging niet van vandaag op morgen: om zo’n proces door te gaan moet je jezelf voortdurend op het matje roepen.

Bezoek aan het weeshuis

Van de 6 maanden dat ik er verbleef, heb ik 2,5 weken rondgereisd in India. Ik heb o.a. mijn weeshuis bezocht in Calcutta. Dat was, zacht uitgedrukt, een speciale ervaring. Ik weet nog dat ik daarheen ging en me op een vreemde manier heel zenuwachtig voelde. Alsof je naar een examen Frans gaat en de leerstof niet kent, maar dan 100 keer erger. Een vriend van me was erbij. Toen we door de straten wandelden rond het weeshuis, dacht ik: zou ik hier als kind ook gelopen hebben? Even later kwam één van de zusters naar buiten en toen sloeg mijn hart helemaal over. Het werd écht. Heel mijn jeugd heb ik nagedacht over die periode en toen ik daar was, wist ik niet of er iets in mij naar boven zou komen of niet.

Toen we bij het weeshuis de zusters aanspraken, zeiden ze in eerste instantie dat ze mij als man niet konden binnenlaten. Het tehuis deed intussen geen adoptie meer. Het is nog steeds een zusterorde die beroep doet op vrouwelijke vrijwilligers om weeskinderen op te vangen.

Ik had gelukkig een boekje en foto’s bij waarmee ik kon aantonen dat ik als kind in het weeshuis verbleven had. Daarmee kon ik hen overtuigen om later die dag toch een afspraak te krijgen. Toen we binnen mochten, heeft een vriendelijke zuster ons rondgeleid. Ik herkende niets, er kwam niets terug. Dat was voor mij toch een teleurstelling.

Plots kwam er een andere zuster naar me toe. Ik liet opnieuw het boekje en de foto’s zien. Toen ze één van de foto’s zag, zei ze: dat ben ik! Nadat het weeshuis stopte met adopties, werd zij overgeplaatst naar een ander opvangtehuis voor kinderen. Ze komt één keer per jaar terug naar het tehuis in Calcutta, dus dat ze er net op dat moment was, voelde voor ons allebei heel speciaal.

Drieënhalf uur heb ik met haar gepraat. Ze heeft me veel verteld: de naam van mijn biologische moeder, hoe ik was als kind. Ik kon mijn eigen pedagogische rapporten bekijken die ongeopend gebleven waren sinds ik het weeshuis verlaten had. Het was heel bijzonder om dat te kunnen meemaken. Sindsdien heb ik het gevoel dat ik alles weet wat ik op dit moment wil weten. Het is oké zo voor mij. Ik kijk met dankbaarheid terug op die ervaring.

Ik heb natuurlijk veel geluk gehad. Achteraf gezien is zo’n bezoek aan je weeshuis niet zonder risico’s: het kan dingen naar boven brengen waar je op voorhand niet bij had stilgestaan, je bent misschien niet voorbereid op de informatie die je (niet) gaat krijgen of misschien wil je bepaalde informatie zelfs helemaal niet. Ik denk dat het goed is om op voorhand een inschatting te maken.

In het najaar ga ik naar India voor een half jaar, met mijn vriendin, Joke. Ik weet nog niet of ik opnieuw naar het weeshuis zal gaan, voor mij hoeft het momenteel niet per se. Joke is nog nooit in India geweest en ik vind het speciaal om de plek waar ik emotioneel zo mee vergroeid ben met haar te delen. We gaan ook een dorp bezoeken waar het sitarmétier centraal staat, Miraj. Ik heb al zoveel mooie momenten mogen meemaken met de sitar. Het lijkt me daarom heel waardevol om de makers van het instrument te ontmoeten.

Adoptie is momenteel niet de grote focus van mijn leven. Dat betekent niet dat ik er niet mee bezig ben of dat het niet in mijn hoofd zit, maar ik ga er niet actief naar op zoek.

Weg van India

De afgelopen maanden heb ik samen met Joke de voorstelling “Weg van India” gespeeld in verschillende culturele centra door heel Vlaanderen. Voorafgaand aan de voorstelling hebben we veel gepraat. Het gaat vooral over de vraag: “moeten wij kinderen krijgen?” Ik geloof dat je politieke en sociale context bepaald hoe je naar de dingen kijkt, of je wil onderzoeken en hoe je identiteit verandert door een grote gebeurtenis. Voor een koppel is een kind krijgen zo ongeveer het grootste wat er kan gebeuren, dachten we.

“Weg van India” is geen stuk over adoptie, maar adoptie speelt er wel een rol in. Het racisme dat ik ervaarde in mijn jeugd, de manier waarop ik er als jong kind (niet) mee omging – die ervaringen zitten er zeker in. Door mijn eigen positionaliteit is adoptie onlosmakelijk met mij verbonden. Het zit dus in de manier waarop ik naar dingen kijk en de manier waarop we het theaterstuk gemaakt hebben, maar in mijn bewuste denken zit het niet expliciet op de voorgrond. Ik heb het denkwerk vroeger gedaan. Nu kan ik er daarom op een andere manier mee omgaan.

De vraag is natuurlijk: hoe lang moet je erover nadenken? Ik heb het gevoel dat ik eruit heb gehaald wat ik wilde, dat het voor mij oké is nu. Ik kan er nu vanuit een aangenamere positie naar kijken, ik zit niet meer in de pijn, het voelt neutraler.

Veel geadopteerden komen naar het stuk kijken en vertellen me achteraf dat ze zich erin herkennen. Het maakt me blij dat ze die openheid voelen. Ik krijg soms berichtjes via Instagram, maar nog vaker spreken ze me gewoon aan na de show. Je kan maar zo diep gaan in een verhaal als je bereid bent diep te gaan in jezelf. Sommige mensen vinden de voorstelling vooral grappig, anderen zijn er emotioneel door geraakt. Ook daarin zit die positionaliteit: you do not see things as they are, you see things as you are.

Van september 2025 tot december 2025 hernemen Joke Emmers en Visjal Auwerx het stuk ‘Weg van India’. Je bent dus als geadopteerde, maar zeker ook als niet geadopteerde van harte welkom om te genieten van ons stuk.